Bobby Sandsen biografia (3)

Nuair a thigeann ar lá :  Gure eguna etorririk

Bobby Sandsen biografia (3)

1950 urteetan, Inperio Britainiarrak  kolonizatu eta okupatutako Sei Konderrietako Gobernu sektarioak langileentzako auzoak eraiki zituen. Lehendabizikoa Rath Cúil zen, Irlanderaz, “Harrespil bakartia”. Jakina, jatorrizko toponimo irlandarra ez zen inon agertzen, ez zen existitzen, noski, auzoaren izen ofiziala Ingelesezko Rathcoole baitzen. 1961, Rath Cúil auzo langileak 14.000 biztanle inguru zituen. Horietariko herena-edo, irlandar-katolikoak ziren, inguruetako lantegietako beharginak.

Bobbyk inguru berde eta zabala zuen etxe aurrean: Carnmoney Hill. Auzoko haurrak biltzen ziren, munduko bertze edozein tokitan  bezala, elkarrekin txabolak eta abenturak egiteko. Koadrilak sortzen ziren, lagun taldeak, liskarrak eta borrokak ...

Bobby saltsa guztietan ageri zen orduan, eta liskarretan ez zen uzkur eta gibelean gelditzen zèn horietarikoa. Bere arrebak etengabe babesten zituen handiagoak eta zakarragoak zirèn bertze haurrengandik. 

Bobby Stella Maris izeneko eskola katoliko mistora joaten zen, etxetik hurbil. bere ikaskide batek dio Bobby bizkor eta buru argia zela, bainan alferra. Nahiago izaten zuen kirol jarduerak antolatu, futbola, bereziki, etxeko lanak egin baino.

 

Bobbyren futbol taldea mistoa zen orduan, irlandar-katolikoak eta britainiar-protestanteak elkarrekin aritzen ziren, norberaren identitate etno-nazional-erlijiosoa kontuan hartu gabe: Terry Nicoll mormoia zen, Willie Caldwell eta George Hussey presbiteriarrak ... Futbola gustuko bazenuen, bortz axola zure etiketa konfesionala! Horretan Stella Maris eskola salbuespen eredugarria zen okupatutako Sei Konderrietan. Bobbyren lagun mina Tommy O’Neill zen. Taldekideek diote Bobby oso entusiasta zela afera guztietan.

Bobbyk igeriketa ere maite zuen, eta lasterka egitea, “cross-country”, alegia. Domina batzuk irabazi zituen kiron horretan. 

Bobby nerabezaroan sartu zen:  Alpha zinemara joaten hasi zen, baita elizako aretoan, Star of the Sea eta St Etna Hall dantzalekuetan antolatzen zirèn dantzaldietara ere. Giroa mistoa zen orduan, eta Bobby gazte alai eta axolagabea zen, adiskidetasuna eta koadrila-bizitza biziki maite zuena.

Alta, gauzak aldatzen hasia ziren 1966an. Rathcoole bolborategi bat zen. Langile britainiar-protestanteak beldur ziren, untzigintzan lana eskasten hasia baitzen. Jarrera eta jokaera sektarioetara jo zuten langile hauek: beren estatus kolonialak ematen zizkièn abantaila eta pribilegioei atxiki ziren gogor, gainontzeko langile irlandar-katolikoak baztertuz eta zapalduz. Inperio Britainiarraren morroi eta konplize bilakatu ziren gero eta gehiago, fanatismo zein sektarismo itsuenean jausiz eta amilduz.

 

Orduan okupatutako Sei Konderrietako lehen ministroa britainiar-unionista liberal bat zen, abizen irlandarra zuena: Terence O’Neill. Keinu eskuzabal eta sinboliko ñimiño batzuk egin zituen, sektarismoa leuntze aldera: eskola katoliko bat bisitatu, Taoiseach (gainontzeko 26 Konderrietako Errepublikako lehendakaria) Belfastera gonbidatu. Kolono unionista eta loialistendako, ezin onartuzko probokazioak ziren. Irlandarrendako, aldiz, esperantza-iturria: agian bazterkeria eta diskriminazioa bukatuko ziren!

1966 urte berezia izan zen okupatutako Sei Konderrietan: I. Mundu Gerran ian zèn sarraskirik handienetakoaren 60. urteurrena “ospatzen” zen: Sommeko bataila, non milaka eta milaka irlandar, katoliko zein protestante, hil ziren Inperio Britainiarraren aldeko odoluste kriminal eta absurdoan. Kolono britainiar-protestanteendako, bataila oroitzea beren nortasunaren oinarria zen, eta aldi berean irlandar-katoliko guztien traizioa gogoratzeko parada. Guztiz gezurra bazen ere (milaka eta milaka irlandar aritu ziren Armada Britainiarrean I. Mundu Gerran, orduan 32 konderriak, Irlanda osoa, alegia, kolonizatua eta okupatua baitzen.

 

Kontua da 1966an ere oroitzen zela 1916ko Bazko insurrekzio independentistaren 50. urteurrena, Irlandako Errepublika aldarrikatu zuena. Bi oroimenek talka egiten zuten aurrez aurre, frontalki: Irlanda batuaren askatasuna eta independentzia versus Inperio Britainiarraren loria zaharkitu, aristokratiko eta klasistak. 

  

Orduantxe IRAk ekintza espektakularra egin zuen: Dublinen erdian “betidanik”, erraldoi, arranditsu, jaun eta jabe, begi-goi eta harro ageri zèn Nelson almirante britainiar inperialistaren estatua ikaragarria eraitsi zuten militante irlandar errepublikarrek. Inperioaren sinbologiaren bihotza lehertu zuten bonbaz. 

Rathcoolen indarra hartu zuen Ian Paisley izeneko artzain protestante fanatiko eta sektarioa: bere elizatxo propioaren burua zen, protestante presbiteriar “libreak”. Bere diskurtso eta mintzaldi arrazisten gibeletik “Ulster Volunteer Force”, UVF-ko paramilitar sektarioek terrore kanpaina bat abiatu zuten irlandar-katolikoen aurka. Beren paranoia hiltzailean, 1966ko maiatzaren 7an, emazte edadetu protestante bat hil zuten katolikoa zelakoan. Etxe, denda eta eskola irlandarren aurkako erasoak ugaritu ziren. Maiatzaren 27an, terrorista kolonialista hauek Lower Falls auzo irlandarrera jo eta bidean aurkitu zutèn lehendabiziko pertsona asasinatu zuten hotz-hotzean. Ekainean, taberna batean, UVF-ko hiltzaileek irlandar bat hil zuten, “katoliko zikina” zelakotz. 

 

Bobbyk 12 urteko gaztetxo bat bertzerik ez zen orduan, baina berehala nabari zuen bere inguruan sektarismo eta fanatismo kolonialaren gorakada: Stella Maris futbol taldeko bere lagun eta adiskide britainiar-protestanteak berarengandik urruntzen hasi ziren. Bobbyk ezin zuen ulertu zergatik egiten zuten hori, zer ofentsa egina zuen berak horrela tratatua izateko. Gaztetxo idealista eta bihotz handikoa zen, lagunen lagun eta adiskideen adiskide. Oso oroitzapen lausoa zuen bere amak Abbot Crossen pairatu zuèn kalbarioaz. Atzendua zuen hura. Baina fanatismo kolonialaren munstroak bere atzaparrak iltzatuak zituen jadanik bere bizitzan.

Rathcoole auzo gogorra zen irlandarrendako, talde eta banda arrazista bortitzak sortu baitziren gazte britainiar-protestanteen artean. Problema orokorra zen Sei Konderrietan. Sozietatea bi puskatan zatitzen ari zen, Botere kolonial britainiarra kuestionatzen hasi zenean.

Bobbyren bizitza 1968an hasi zen aldatzen, 14 urte zituela, telebistan eskubide zibilen aldeko militanteen aurka poliziak eta paramilitarrek egindako eraso basatiak ikusi zituenean. 1969ko urtarrilean Belfasteko Queen’s Universityko ikasleek eskubide zibilen aldeko ibilaldia antolatu zuten, hiri horretatik Derryraino. Jazarriak eta erasotuak izan ziren etengabe, eta bereziki Burntollet Bridge-n. “Nire sinpatia eta sentimenduak esnatu ziren Burntollet-eko eszenak ikusi ondoren. Hura nire gogoan iltzatu zen zauri baten orbain bat bezala, eta lehendabiziko aldiz, benetan interesatu naiz, ea zer gertatzen ari zen. Gizon sumindu bilakatu nintzen” idatzi zuen Bobbyk urte batzuk geroago.

   

 

1969ko apirilean, Derry-ko Bogside auzoan, eskubide zibilen aldeko manifestazio bat debekatu ondoren piztu ziren kale-liskarretan, Royal Ulster Constabulary RUC izeneko polizia kolonialak hil arte jipoitu zuen irlandar bat bere etxean bertan. 

Abuztuan, horda britainiar-protestante batek Unity Flats auzo katolikoa erasotu zuelarik, irlandarrek aurre egin zioten erasotzaileei. Orduan RUC poliziak parte hartu zuen, auzoa birrinduz, jendea larriki zaurituz eta bertze irlandar bat hil arte jipoituz. Osotara, hiru hildako izan ziren hasierako liskar hauetan, eta hirurak irlandarrak. Denak buruan poliziak emandako kolpeengatik hil ziren.

  

Bobbyk 15 urte zituen, eta bere erabakia hartua zuen jada.