EUSTAKIO MENDIZABAL
“TXIKIA”
EUSKARA TA ASKATASUNAREN POETA (2)
Eustakio
Mendizabal oso fededuna izan zen, Lazkaoko komentuan oso oroitzapen ona utzi
zuen, eta fraide bokazio handikoa genuen hasieran, bainan Euskal Herriaren
egoera lazgarria ikusirik, borrokan buru-belarri sartzea erabaki zuen.
Hasteko,
Lazkaoko dorrean ikurrina jarri zuen, eta mobilizazio guztietan parte hartzen
zuen. Txabi Etxebarrietaren heriotzak zirrara ikaragarria eragin zuen
euskaldunen bihotzetan. Bere aldeko meza batetik zetorrela atxilotu zuten
Eustakio eta zenbait denboraz preso ukan zuten Martutenen, jarritako isuna
ordaindu nahi ez zuelakotz. Han euskarazko klaseak ematen jarraitu zuen.
“Kartzelan
egotea ...
Oi
zoin den tristea!
Ezin
asmatu duzu zuk ene maitea!
Zugana
joan nahi eta ... hertsirik atea,
Zoin
guti estimatzen den libertatea!
Egunak
luze dira, gauak luzeago ...
Gaur
zer egun den ere ahantzia nago!
Kaiolan
den txoria baino tristeago,
Ai
ixkarmentu izan banu lehenago!”
Ordurako
komentutik jadanik joana zen, 1967an, eta Bilbon bizi izan zen. Han, “Compañia
Franco-Española” untzigintza fabrikan lan egin zuen. Gero Beasaingo Pesa
tailerrean ere bai. Itsasondo Eskola Soziala eratu zuen, langileen formazio
politiko eta iraultzailea sustatzeko. Magisteritza ikasten hasi zen. Tailer
pare batean lan egin zuen, harik eta bere militantziaren ondorioz ihes egin
zuen, 1968ko abuztuan.
Beneditarren
Estibalizko etxean ego zen denboraldi batez gorderik, eta ondoren Lapurdirat jo
zuen, Belokeko monasteriorat. 1968an, Txabi Etxebarrieta eta Che Guevara hil berriak
ziren. Euskara Ta Askatasuna erakundeko militante saiatua zen ordurako, eta
hortik aurrera berak hartu zuen fronte militarraren ardura. Eta aldi berean
poemak idazten segitu zuen.
Euskarari
eta euskalduntasunari ematen zion erabateko lehentasuna. Behin talde batek
galdetu omen zion, ea zein zen Euskadi Ta Askatasunaren marko politikoa. “Hizkuntzak
ematen duena”, erantzun omen zuen. Ezin argiago. Ikusi, bertzenaz,
1967an izkiriatu zituen bertsoak, “Ama, txukatu malkoak”:
AMA, TXUKATU MALKOAK
Amets bat
Aralar mendi txit gandorrean
Ama
Euskara nekusan,
arratsa
bezin goibel, negarrez
umetxo
bateren gisan;
bihotz-barrengo
negar zotiñak
ezin
zituala jasan ...
“Zer
duzu, Ama!” galdetutzean
honelatsu
zidan esan:
“...
Zeruetako Jainkoak nahita
milla
urtez anitz dira
Euskal-Herriko
lur done hontan
sortu
nintzala argira.
Hainbat
gizaldi ondorenean,
gaur-egun,
seme, begira ...
Seme-alaben
burla-ixekak
naramate
hil-hobira!
Hizkuntza
arrotzak dira nagusi
mendi,
enparantz, kalean ...
irrati
eta aldizkariak
datoz
erdera elean.
Euskera
hortxe, baso, sukalde,
txoko
apalki batean ...
Mamur
ta mintzul, ezin besterik
ke,
negar, zotin artean!
Azken
gudate ondorenengo
hogei
ta sei urteetan
erdarak
harro dabiltz, erronka,
zazpi
Euskal-Herrietan.
Ni
berriz hemen, sorterri bertan,
bizi-arnas
azkenetan ... ,
sukal-txokoan
negar egiñaz
aiton-amon
mingaiñetan!
Euskal-Herriko
bazter denetan
atzerrian
antzo nabil...,
ez-ezagunen
artean haur bat
beziñ
apal eta ixil!
Ene
burua gara ez dediñ
baditut
milla maratil ...
Gaiztagiñai
lez, arrano begiz,
etsiak
so ditut hurbil!
Erdaldun
dira mendizaliak,
eta
hamaika sukalde…!
Bereaz
ahaztuz, erdal hizkuntzaz
asko
itsuturik daude.
Aberri
eta euskal izenak
guziz
zaie harrobide…
ta
antzinako ohitura zaharrak
oro
nahi lituzke gorde!
Euskal
Herri gorde nahi dute,
eta
nik damaiet lotsa…!
Seme-alabak
hola ikustea
Amarentzat
zein mingotsa!
Aberri-muina
galdu ezkeroz,
zertarako
dute kutxa
azalez
eder izanda ere
barrendik
baitago hutsa?
Euskal
odola daramazu ta,
zeranez
ene soil-atal ...
haur-adiñetan
hartu zendunez
neregan
atseden-magal ...
hainbat
oztopoz etsai artean
behin
betiko ez nadin gal ...
ai!,
seme laztan! lasterren laster,
enegaz
zaitez urrikal!
Aberriaren
muiñ ta oiñarri
ni
naizela zaitez oroi,
ta
ez nazazu luzaro utzi
hizkuntza
arrotzen morroi!
Ene
burua goratutzea
ziñez
nahi baduzu, otoi!,
buru-belarri
bihur lanera,
oraintxe
baituzu sasoi!
“
... Ai! Ama kutun!, erantzun nion,
itzali
zazu negarra!
Ortz-illunean
ñir-ñir baitago
oindik
itxaron-izarra!
Askok
baztertu bazaituzte-re,
zu
zaitugu hizkuntz zaharra!,
ele
denetan, bihotz niniaz
maitatzen
dugun bakarra!
Etzazu
gehigo zure negarraz
samindu
euskal gogoak ...
Negu
hotzari jarriaz bai datorz
denbora
hobeagoak!
Zeru
goi-goitik esku luzatuz
oro
dezaken Jainkoak,
loraz
jantziko zera berriz-ta
AMA
TXUKATU MALKOAK!”
1967an idatzia.
Ondarroako
Anabel Zubikarairekin Baionan bizitzen jarri zen, eta ez ziren elizaz ezkondu,
zibilez baizik. Eustakioren bilakaera pertsonala nabari da hor. Beren bi
semeak, Matalaz eta Ekaitz, ez zituzten bataiatu. Ondoren Donapaleu ondok
Garruzerat joan ziren, Baxe Nafarroarat, han iheslari batzuk baserri bat
antolatua baitzuten elkarrekin lan egin eta bizi ahal izateko.
Baionako
katedralean egindako gose grebetan parte hartu zuen. Frantziako poliziak bi
aldiz atxilotu zuten, bietan mugatik hurbil eta pistola aldean zeramala.
Bigarrenean Pabeko espetxera eraman zuten eta gero Poitiersera konfinatu.
Berehala ihes egin zuen handik, hilabete pare bat ezkutuan egin eta Hego Euskal
Herrira joatea erabaki zuen.
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina